Co to jest samoocena?
Samoocena to element, który składa się na poczucie własnej wartości. Choć stanowi jego część, wysoka samoocena nie zawsze oznacza silne poczucie własnej wartości. Czasami pozytywne myślenie o sobie jest formą kompensacji dla niedojrzałego i słabego poczucia własnej wartości.
Każdy z nas posiada samoocenę. U niektórych osób jest ona wysoka, u innych obniżona. Samoocena kształtuje się już od najmłodszych lat, zwłaszcza poprzez relacje z rodzicami. Z biegiem czasu zaczynają na nią wpływać również rówieśnicy, nauczyciele i wszelkie społeczne doświadczenia, jakie dziecko napotyka.
Jakie są oznaki niskiej samooceny?
Samoocena, niezależnie od tego, czy jest wysoka, czy niska, ma znaczący wpływ na życie dziecka. Dzieci z niską samooceną nie wierzą w swoje umiejętności, czują się nieważne i mają niską opinię o sobie. Mogą unikać podejmowania wyzwań, szybko się poddawać, a także być nadmiernie krytyczne wobec siebie. Towarzyszy im poczucie bycia gorszym od innych. Często pozwalają innym na złe traktowanie, przekonane, że nie zasługują na lepsze. W niektórych przypadkach mogą zachowywać się agresywnie wobec innych, aby ukryć swoją wewnętrzną bezwartościowość. Zaniżona samoocena często współwystępuje z niskim poczuciem własnej wartości. Takie dzieci często szukają akceptacji poprzez to, co robią, starając się zyskać uznanie innych.
Dzieci o niskiej samoocenie dorastają w osoby, które mają trudności z akceptacją siebie. Jeśli nie podejmą działań, aby rozwiązać ten problem, mogą przez całe życie zmagać się z poczuciem zależności od innych oraz krytycznym stosunkiem do siebie.
Czy można zmienić niską samoocenę?
Jak wspomniano wcześniej, samoocena zaczyna formować się od najmłodszych lat, pod wpływem środowiska, w którym dziecko dorasta i doświadczeń, jakie w nim zdobywa. Dzieci wychowujące się w trudnych warunkach, bez poczucia bezpieczeństwa, z nadopiekuńczymi lub surowymi rodzicami, a także te, które doświadczyły traum, często rozwijają niską samoocenę. Gdy już ukształtuje się, jej zmiana może być trudna, choć nie jest niemożliwa. Wymaga to zmiany w postrzeganiu siebie oraz przekonaniach, które mają o sobie osoby z niską samooceną.
Jak pomóc dziecku budować wyższą samoocenę?
Przede wszystkim bezwarunkową miłością i akceptacją. Podstawą jest stworzenie dziecku przestrzeni, w której będzie czuło się akceptowane i kochane bezwarunkowo. To oznacza przyjmowanie dziecka takim, jakie jest, razem z jego emocjami, w tym trudnymi jak gniew, smutek czy płacz. Właśnie w takich momentach dziecko najbardziej potrzebuje wsparcia. Akceptacja emocji nie oznacza jednak zgody na wszystkie jego zachowania – niektóre działania mogą być nieakceptowalne, ale warto to przekazać w sposób delikatny i pozbawiony krytyki, ponieważ nadmierna krytyka może osłabić samoocenę dziecka.
Budowanie pozytywnego wizerunku dziecka
Do około szóstego roku życia dziecko ocenia siebie poprzez to, jak widzą je inni, a głównym punktem odniesienia są rodzice. To od ich reakcji zależy, czy dziecko zbuduje pozytywny obraz siebie. Zamiast krytykować i narzekać, warto skupić się na docenianiu wysiłku, który dziecko wkłada w osiąganie celów. Należy jednak unikać przesadnych pochwał, ponieważ mogą one wywołać presję, by sprostać idealizowanemu obrazowi.
Zaufanie i samodzielność
Dzieci o niskiej samoocenie potrzebują wsparcia od rodziców, którzy będą cierpliwi i pewni kompetencji swojego dziecka. Zbyt częste udzielanie wskazówek może prowadzić do tego, że dziecko będzie zależne od dorosłych w podejmowaniu decyzji, co z kolei wpłynie na jego pewność siebie i poczucie niezależności. Należy również uważać, aby nie przenosić swoich obaw na dziecko, zwłaszcza jeśli jest ono wrażliwe, ponieważ może zacząć postrzegać siebie jako słabe i niezdolne do działania.
Psychoterapia dla dzieci i młodzieży z niską samooceną
Zmiana samooceny wymaga wysiłku i zaangażowania, dlatego czasami niezbędna może okazać się pomoc psychologa lub terapeuty dziecięcego. Terapia w przypadku niskiej samooceny polega na zmianie sposobu myślenia o sobie. Dzięki temu dziecko może odzyskać pewność siebie, spokój i nauczyć się wyrażać swoje potrzeby i emocje w konstruktywny sposób.